Sanat

Gazel Nedir, Gazelin Özellikleri Nelerdir?

Gazel Nedir, Gazelin Özellikleri Nelerdir?

Başlıklar

Gazel; aşktan ve onun yüzünden çekilen acılardan, eğlenceden, şaraptan ve güzellikten bahseden Divan Edebiyatı nazım şeklidir. Gazel sözcüğünün aslı Arapçadır. Kadınlarla sevgi üzerine arkadaşlık, ahbaplık etmek anlamına gelir. Divan Edebiyatının en çok sevilen ve ilgi çekici şiirleri Gazel olarak verilmiştir. Ozanın işlediği aşk teması bazen salt dünyaya ait olan ve bazen de tanrısal bir nitelik taşır, fakat her ikisi içinde aşıkların hayran oldukları güzelliğe ulaşmaları nasip olmaz. Gazelde, bu tür konular ağırlıklı olarak işlendiği için ozanın çektiği farklı acılar da gazelin konusu içinde yer alır. İçkide aşk gibi iki özellik taşır. Bir tanesi zevk ve eğlence meclislerinde elden ele dolaşan bardaklarla içilen kırmızı şaraptır. Öbürü ise, aşkın simgesidir. Ondan içen aşıklar, kendilerini kaptırdıkları güzelliğin sarhoşu olurlar.

Gazel

Gazel arasında öğretici nitelik taşıyanlarda olabilir, fakat bunlar hem şiir bakımından zayıftır hem de sayıca azdır (Nabi’nin gazellerinde olduğu gibi). Ayrıca gazel dendiğinde, ilk akla gelen aşk şiiridir (Halk Edebiyatında olan Koşmalar gibi). Kasidelerden farkı, daha etkileyici ve içten olmalarıdır. Çünkü gazellerde maddeye veya mevki kazanmaya yönelik bir çıkar düşüncesi, devrin büyüklerine sunulan övgüler gibi özellikler yoktur. Gazelden istenen, sadece sevgilinin merhametidir ve o da hiçbir zaman elde edilemez. Seven, bitip tükenmek bilmeyen acılar içinde kıvranmaya mahkumdur, sevilen ise, daima zalimdir.

Divan Edebiyatı’nda “gazel beyitleri arasında anlam birliği olmalıdır” şeklinde bir koşul aranmaz. Çoğu zaman her beytin tek başına güzel oluşuyla yetinilir. Bu şekilde bir anlayışın verdiği örnekler hakkında Namık Kemal; “Parça Bohçası” ifadesini kullanmıştır. Dikkatle bakıldığı zaman, Fuzuli, Ali Şir Nevai, Naili, Baki ve Nedim gibi muhteşem ozanların gazelleri içinde, verilen yargının dışında, bir anlam bütünlüğü ifade eden örneklere de rastlanır. Bunlar da zaten onların en değerli eserlerini teşkil eder.

İslamiyet’ten önce yetişen ozanların aşk duygularını ifade etmek için yazdıkları gazeller, Araplara ait bir nazım şeklidir. Bu tip şiirlerin, o dönemdeki kadın-erkek yaşamındaki özgürlük içinde güzel gördüğü, fakat daha sonra yeni dinle birlikte ortaya çıkan sıkı ahlak kuralları nedeniyle eski değerini kaybettiği, gazel yazanların ağır cezalara mahkum edildikleri bilinen bir gerçektir. Buna rağmen, “yasak” olarak tanımlanan bu devir çok uzun sürmemiştir. Özellikle Emeviler döneminde geliştirilen saray hayatının eğlence ve zevk meclislerinde, müzikle beraber şiir zevki de yeniden canlanmış ve aşıklarda tekrar gazeller yazmaya başlamıştır.

Gazel Nedir

Gazelin Özellikleri Nelerdir?

  • Beyit sayıları 5 ile 15 arasında değişmektedir, fakat genel olarak bu sayı 5, 7 ve 9 beyittir.
  • İlk beyit kafiyeli olur (kendi arasında). Gazelin örgüsü yani kafiye düzeni şu şekildedir; aa, ba, ca, da, ea, fa.
  • İlk beyte doğuş yeri (matla) adı verilir.
  • Son beyte bitiş ya da kesiliş yeri (makta) adı verilir.
  • Taç beyit; şairin adının geçtiği beyittir.
  • Beytü’l-gazel, gazelin en güzel beytidir. Bu beytin diğer adı Şah beyittir.
  • Gazellerde anlam beyitte tamamlanır ve genel olarak anlam bütünlüğü aranmaz.
  • Yek-ahenk gazel, bir gazelin tamamında aynı konunun işlenmesidir.
  • Bütün şiirin aynı söyleyiş güzelliğine dayandığı gazellere yek-avaz gazel adı verilir.
  • Divan Edebiyatı’ndaki şairler bütün hünerlerini gazelde ortaya koymuştur. Büyük bir şair olabilmenin en belirgin ölçütü gazeldir.
  • Gazelin konusu güzellik, aşk, aşkın ıstırabı ve şaraptır.
  • Bazı gazellerde matlanın ardından gelen beyitlerde mısralar ortadan bölünür. Böyle bir durumda, ilgili gazele iç kafiye hakim olur. Bu tür gazellere musammat gazel adı verilir.
  • Baki, Fuzuli, Şeyh Galip, Nedim ve Taşlıcalı Yahya bey gazelin en önemli isimleridir.
  • Gazeller aruz ölçüsüyle yazılır.

İlginizi çekebilir: Şiir Nedir? Şiirin Özellikleri ve Çeşitleri Nelerdir?

İlgili yazılar

Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin

YORUM BIRAKIN