Başlıklar
- - Pnömonik ve Bübonik Veba Nedir?
- - Vebanın Kendiliğinden Ortaya Çıkması Mümkün müdür?
- - Veba Nasıl Bulaşır, Belirtileri Nelerdir?
- - Veba Nasıl Önlenir?
Veba, pasteurella pestis olarak adlandırılan mikropların neden olduğu çok ciddi ve tehlikeli bir hastalıktır. Pire ve farelerden insanlara geçen bu hastalık, damar ve lenflerde iltihaplanmaya, dokularda ise kanamaya neden olur. Veba hastalığının bilinen üç türü vardır; bübonik, kan zehirlenmesi yapan veba (septik) ve akciğer vebası (pnömonik). Özellikle ortaçağda ve 19. Yüzyıl’da sıklıkla görülen bir hastalık olmakla birlikte, o dönemlerde halkın neredeyse %10’u veba nedeniyle yaşamını kaybediyordu.
1894 yılında Çin’de başlayan veba salgını, dünyanın her yerine yayılmış ve kara ölüm adını almıştır. Afrika, Çin, Akdeniz kıyıları ve Hindistan, insan vebasının en sık görüldüğü yerlerdir. 1894 yılında Kitasato ve Yersin tarafından bulunan veba mikrobu, Yersin Basili olarak da adlandırılmıştır. Kolaylıkla üreyebilen bu basil, kalın ve kısa bir yapıdadır, ayrıca nemli ve karanlık bölgelerde, diğer bir deyişle vücut dışındaki tüm uygun ortamlarda uzun süre yaşayabilir. Ölü bir vücutta haftalarca canlı kalabilen bu mikrop, balgam ve cerahatte birkaç hafta, pire dışkısında ise bir ay kadar canlı kalabilir. Soğuğa aşırı dayanıklı olması nedeniyle, donmuş maddeler üzerinde uzun süre yaşayabilir.
Pnömonik ve Bübonik Veba Nedir?
Yersinia pestis bakterisi, aerosol saldırısında kullanılan ve hastalığın pnömonik biçimine neden olan bir bakteridir. Bu bakterinin bulaştığı insanlar 1 ile 6 gün içinde pnömanik vebaya yakalanırlar. Hasta olan kişiler, kendileriyle yakın temasta olan diğer kişilere vebayı kolayca bulaştırabilirler. Hastalığın başlaması ile bakterinin bulaşması arasında belli bir süre geçmesi gerekir ve bundan dolayı virüsü kapan kişinin bu durumun farkına varması oldukça güçtür. Yersinia pestis bulunan biyolojik bir silahın üretilmesi mümkün olabilir, çünkü bu bakteriler doğada yaşayabilir ve laboratuvar ortamında izole edilerek yetiştirilebilir. Buna rağmen bahsettiğimiz gibi bir silahın üretilmesi için üst düzey teknoloji ve bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır.
Pnömanik ve bübonik vebanın her ikisi de aynı bakteri sonucu oluşur, ancak farklı semptomları vardır ve farklı şekillerde bulaşırlar. Pnömanik veba bir kişiden başka bir kişiye bulaşabilir, fakat bübonik veba bu şekilde bulaşmaz. Pnömanik veba, bakterinin olduğu havayı soluyan kişiye bulaşabilir ve akciğerleri etkiler. Bübonik veba ise, bakteri taşıyan pirenin ısırması veya bakterinin bulunduğu bir objenin deriden içeriye girmesi ile bulaşabilir. Bunların dışında bübonik vebanın tedavisi yoktur, fakat bakterinin kan dolaşımı ile yayılması ve akciğerleri etkilemesi sonucu ikincil pnömanik veba hastalığına sebep olabilir.
Pnömanik vebanın semptomları arasında; zayıflık, ateş, öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, sulu ve bazen de kanlı balgam bulunur. Kusma, mide bulantısı ve karın ağrısı gibi semptomların görülmesi de mümkündür. Pnömanik veba zamanında tedavi edilmezse solunum yollarının hasar görmesine, şoka ve ölüme neden olur. Pnömanik veba, yersinia pestis virüsünün akciğerleri etkilemesi sonucu ortaya çıkar ve virüsün solunması ile hastalık kişiden kişiye bulaşır. Bu durum biyoterörizm saldırısı sonucunda bakteri ile aerosolün havaya yayılması şeklinde gerçekleşebilir. Pnömanik veba olan bir kişinin havaya bıraktığı virüslerin solunması şeklinde de bulaşabilir. Ayrıca, hapşırık ve öksürük ile vürüsün kolayca havaya karışması mümkündür. Hastalığın bu yollarla bulaşması için, kişinin hastalıklı bir kişiyle veya hayvanla yakın temas kurması gerekir. Bunların dışında, septisemik veya bübonik vebanın tedavi edilmemesi ve virüsün akciğerlere bulaşması sonucunda da pnömanik veba ortaya çıkmaktadır.
Vebanın Kendiliğinden Ortaya Çıkması Mümkün müdür?
Dünyada her yıl 1000 ile 3000 arasında veba vakasının yaşandığı, Dünya Sağlık Örgütü tarafından tespit edilmiştir. Bu veba vakaları özellikle yarı kırsal ve kırsal bölgelerde ortaya çıkmaktadır. Kendiliğinden ortaya çıkabilen bu vakaların büyük bir bölümü bübonik vebadır. Doğal yollarla ortaya çıkan pnömonik veba vakaları ise yaygın değildir. Bu veba türlerinin her ikisi de standart kamu sağlığı tedbirleriyle hızlı şekilde kontrol altına alınabilir. Pnömonik veba virüsü taşıyan bir kişiyle yakın temasta bulunarak virüsü kapan kişide hemen tedaviye başlanırsa hastalığın önlenmesi mümkündür. Hastalığın tedavi şekli ise, minimum 7 gün süreyle antibiyotik kullanmaktır. Pnömonik vebalarda ölüm tehlikesini önlemek için, ilk semptomların ortaya çıkmasından itibaren bir gün içerisinde antibiyotik kullanılmalıdır. Hastalığın önlenmesi ve tedavi edilmesinde etkili olan farklı antibiyotikler mevcuttur. Bu antibiyotiklerin ağız yoluyla (oral) kullanılanları flurokinolon ve tetrasiklindir.
Veba Nasıl Bulaşır, Belirtileri Nelerdir?
Veba, kemirgenlerden farelere, farelerden pirelere ve bunlardan da insanlara bulaşabildiği gibi, insandan insana da bulaşabilen bir hastalıktır. Hastalık, en yaygın olarak pireler yoluyla bulaşmaktadır. Pire dışkısının deri üzerine bırakılması ya da kusmuğu taşımakla veba virüsü vücuda sokulur. Daha çok pulex irritans adı verilen insan piresi ile taşınır, ancak başka pirelerle de taşınabilir. Ölüler, hayvanlar veya vebalı hastalarla yakın temasta bulunmak veba hastalığını bulaştıran diğer durumlardır. Solunum yoluyla nadiren bulaşan vebanın en ağır olanı akciğer pnömonisi adı verilen hastalığa neden olur. Veba hastalığının ilerleyişi esnasında lenf bezleri ile çevresinde büyük farklılıklar ortaya çıkar. Lenf bezleri şişerek iltihaplanır, karaciğer, akciğer, beyin, böbrek ve dalak gibi organlarda küçük apseler oluşur.
Akciğer vebası oldukça tehlikelidir ve aniden ağırlaşmaya yol açar. Hastalığın ilk evrelerinde belirtiler hemen görülmeyebilir ya da hastalığın ağır şeklinde dalgınlık ve yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Hasta kişinin ateşi yüksek olur, huzursuz bir hal yaşanır, nabız zayıf ve hızlıdır. Solunum sıktır ve şiddetli susuzluk hissi yaşanır. Hastalığın ikinci gününde genellikle lenf bezleri şişmeye başlar ve bübonlar oluşur. Bu bübonlar hassas, kızarmış ve ağrılıdır. İlk başlarda serttir, daha sonra yumuşamaya başlayarak cerahatlenir, etrafı da şişer ve iltihaplanır. Veba virüsü taşıyan bir hastanın derisi sıcak ve kurudur, gözleri ve yüzü ise kızarır. Mide, akciğer, burun ve bağırsaklarda kanama olması mümkündür. Solunumun çok hızlı olduğu akciğer vebasında, yüz bölgesinde morarma olur ve hasta sürekli balgam çıkarır. Genel olarak 3 ile 7 gün arası süren hastalığın son evrelerinde hasta sayıklamaya başlar ve komaya girer. Veba hastalığında ölüm oranı %25 ile 75 arasında değişiklik göstermektedir. Ağır septisemiye neden olan veba ve akciğer vebası genel olarak ölüme yol açar.
Veba Nasıl Önlenir?
Veba olan hastalar ayrı odalarda tutulmalı ve çevreyle temasları kesilmelidir. Hasta bakıcıları ise başlık, gözlük, eldiven ve gömlek giymeli, sağlık koşullarına tam olarak uymalıdır. Hastanın salgıları herhangi bir eşyaya bulaşırsa, o bölge kaynatılmalı, hastanın eşyaları ve odası dezenfektan solüsyonlar ile temizlenmelidir. Vebadan ölen kişilerin cesetleri ilaçlanmalı ve daha sonra virüsün bulaşmaması için çok dikkatli bir şekilde defnedilmelidir. Herhangi bir şüphe durumunda veya salgın zamanlarında veba aşısı yapılmalıdır.
Veba, günümüzde tedavisi mümkün olan hastalıklar arasında yer almaktadır. Erken teşhis edilen hastalık, aşılar ve antibiyotikler ile tedavi edilebilir. Vebaya neden olan virüs vücuda bulaştığı andan itibaren zarar vermeye başlayacaktır. Bu nedenle, hastalığın belirtileri görülür görülmez hemen doktora gidilmelidir. Geç kalınması sonucunda bazı organlar fonksiyonlarını yitirebilir ve hasta hayatını kaybedebilir. Veba hastalığından korunmanın en iyi yolu, hasta olan kişilerden, virüse neden olan hayvanlardan ve pirelerin yaşadığı ortamlardan uzak durmaktır.
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin