Totem Nedir, Nasıl Yapılır, Totem Türleri Nelerdir?

Başlıklar

- Totem Nedir?
- Totem Bir İnanç Şekli midir?
- Totemizm İnancında Kutsal Sayılan Hayvanlar
- Totem Türleri ve Yapılışları
- Totem En Çok Hangi Durumlarda Yapılır?

Totem Nedir?

Halk arasında totem, gerçekleşmesi istenen bir durumun olması için bazı hareketlerin yapılmasıdır. Arzu edilen ve gerçekleşmesi beklenen olay, daha evvel istenip gerçekleşen olayların pozisyonu alınarak beklenir. Halk arasında bu şekilde yaygınlaşan totemin kelime anlamı, aslında uygulanış anlamından oldukça farklıdır. Birçok yerde yaygın uygulanma şekli, bilhassa adrenalini yüksek olan spor oyunlarında, seyirci ve oyuncular tarafından kullanılmasıdır. Örneğin, daha önce atılan basket sırasında diz havaya kaldırılmışsa, beklenen anda tekrar diz havaya kaldırılarak basket olması beklenir. Spor dışında farklı olaylar için de totem yapılır. Mesela, girilecek sınavlarda şans getirdiğine inanılan bir aksesuar takmak ya da uğursuzluk getirdiğine inanılan kelimelerin asla kullanılmaması gibi davranışlar da bir nevi totem yapmaktır.

Totem Bir İnanç Şekli midir?

Totem, genel olarak Avustralya ve Kuzey Amerika’da bir inanç şekli olarak kabul edilmektedir. İnsanlar, bize sapkın gelen bu inanca göre putlara, hayvanlara ya da farklı şekillere taparlar, ayrıca bunları kutsal kabul ederler. Totem yapan kişiler, kutsal saydıkları objelerden, hayvanlardan veya taşlardan farklı isteklerde bulunarak totem tutarlar. Başka bir deyişle, totem inancını benimseyen kişilerin kutsal gördükleri put, hayvan veya taşlardan çeşitli beklentileri söz konusudur. Arzu ettikleri şeylerin olması için onlara dua ederler ve bu istekleri gerçekleşirse o kişi, bu isteğinin kutsal varlık tarafından yapıldığına inanır. Yukarıda bahsettiğimiz bölgelerde totem yapanlar, genellikle kabileler halinde yaşarlar ve bu kabilenin üstün güçleri olduğuna inanılan bir reisi bulunur. Reisle birlikte ayinler yaparlar ve istedikleri şeyleri söylerler. Reisin üstün güçleri sayesinde, totemle bağlantı kurduğuna inanırlar. Afrika, Kuzey Amerika, Avustralya ve Okyanusya’nın geri kalmış yerlerinde hala totem inancı ile yaşayan farklı kabileler mevcuttur.

Totem, ilkel kabile ve klanlarda, onların atası saydıkları bitki veya hayvanlara verilen isimdir. Totemleri kutsal sayan felsefi veya dini görüşe ise Totemizm adı verilir. Totemizm, kabile diline göre alamet veya nişan anlamına gelmektedir, ayrıca totem Brezilya, Panama ve Orta Afrika ülkelerinde kullanılan bir kısaltmadır. Totemizm inancına göre, totem olan bir hayvana hiçbir şekilde zarar verilemez ve totem de bu yapılana karşılık olarak insanları korur. Özellikle Avustralya’da totem olan hayvan adına yıllık törenler düzenlenir, bu törenlerde güdülen amaç ise o hayvanın çoğalmasını kolaylaştırmaktır. Totem olan bir hayvanın etini yemek yasaktır, ancak bu törenlerde herhangi bir yasak söz konusu değildir.

Bazı araştırmacılara göre Yunan, Antik Mısır, Galya ve İtalya halkının dinlerinde de totemizm inancının izleri vardır. Kabile üyelerinin birçok bölgede toteme benzemek amacıyla o totemin resmini vücutlarına çizdikleri ve törenlerde totemin derisini kıyafet olarak giydikleri görülmüştür. Totem olan hayvanın öldürülmesi yasak olduğu gibi, totem olan bir ağacın üzerine oturmak ya da odununu kesmek de yasaktır. Totemizm, bazı araştırmacılara göre Animizm (canlıcılık)’dan doğmuştur. Masallarda, Tevrat’ta ve halk edebiyatında hayvanların konuşması ile İncil’de güvercine önemli bir yer verilmesi, bazılarına göre Totemizm inancının kalıntısı olarak kabul edilmektedir.

Totemizm İnancında Kutsal Sayılan Hayvanlar

Arı (Üretkenliği ve çalışkanlığı öğretir)
Ayı (Odaklanmayı, gücü ve yalnızlığı öğretir)
Kedi (Büyü ve sihri, çeviklik ve algıyı öğretir)
Kelebek (Aşkı, değişimi ve dönüşümü öğretir)
Fil (Zeka, sadakat ve gücü öğretir)
Çakal (Tuzaklardan kurtulmayı öğretir)
Koyun (Affetmenin saflığını öğretir)
İnek (Beslenme ve büyümeyi öğretir)
Kartal (Manevi dengeyi, özgürlüğü ve cesareti öğretir)
Köpek (Karşılıksız aşk ve sadakati öğretir)
Kurt (Disiplini, ruhun özgürlüğünü ve sadakati öğretir)
Yunus (Güven, iletişim ve uyumu öğretir)
Maymun (Merak ve enerjiyi öğretir)
At (Dayanma gücünü, özgürlüğü ve arkadaşlığı öğretir)
Kaplumbağa (Fırsatları değerlendirmeyi ve uzun bir ömrü öğretir)
Aslan (Dayanıklılık, cesaret ve gücü öğretir)
Tavşan (Bereketi, ihtiyatı ve aşkı öğretir)
Baykuş (Bilgelik ve büyüyü öğretir)

Totemler yalnızca hayvanlardan seçilmez, bitki ve ağaç gibi diğer canlılar da totem olarak görülebilir.

Totem Türleri ve Yapılışları

Totem yapabilmek için, şans veya uğur getirdiğine inanılan bir sözün söylenmesi ya da hareketin yapılması gerekir. Ülkemizde çok sık kullanılan nazar boncukları da bir anlamda totemdir. Eski dönemlerde nazara karşı bebeklerin yüzüne is sürülmesi ve yorganına ekmek konması gibi hareketler de totemdir. Ayrıca hoşlanılmayan bir kelime hatırlandığında kulağın çekilmesi ya da uğursuzluk getireceğine inanılarak merdiven altlarından geçilmemesi de totem yapmaktır. Totemler yapılış şekillerine göre 4’e ayrılır;

Birleşik Totemler: Eylemle, düşünceyle ya da sözlü olarak yapılan totemlerin en az ikisinin aynı anda yapılmasıdır. Örneğin; sınav sonuçlarını kontrol ederken bir taraftan “lütfen, lütfen” şeklinde tekrarlamak ve sonuca arkadaşının bakmasını istemek, eylem ve sözel olarak yapılan totemlerin birleşimidir.

Sözlü Totemler: Anlamı olmayan ya da olan cümle ve sözcüklerin birçok kez tekrarlanmasıdır. Bu totemde önemli olan, tekrarlanan sözlerin, gerçekleşmesi istenen durumu yansıtmasıdır. Mesela, basket maçında 100. sayıyı atmasını isteyen bir taraftarın “yüz, yüz” şeklinde tezahürat yapması ya da bir kişinin sayısal loto çekilişinde çıkmasını istediği sayıyı tekrar tekrar söylemesi.

Düşünceyle Yapılan Totemler: Eyleme geçirilmeden, zihin yoluyla yapılan totemlerdir ve beyinde sadece düşüncesi vardır. Örnek vermek gerekirse; sınav kazanma nedeni olarak o gün giyilen kazağı düşünmek ya da sevdiği insanla birlikte olmak için sürekli o kişinin hayalini kurmak gibi davranışlar, düşünceyle yapılan totemlerdir.

Eylemle Yapılan Totemler: Bir eylem göstererek yapılır ve iki farklı şekilde oluşturulur;

Yapılması gerektiği halde yapılmayan totemler. Örneğin; taraftarı olduğu takım kazansın diye maçını izlememek, kendi sınav sonucuna bakmayıp arkadaşına baktırmak, sınavdan birkaç gün önce tırnak kesmemek vb.
Yapılmaması gerektiği halde yapılan totemlerdir. Örneğin; taksinin gelmesi için sigara yakmak, sınava girmeden önce okunmuş su içmek, sınava girerken uğurlu kazağı giymek ya da kurdeleyi takmak.

Kişilerin her olayda totem yapması ya da totemlere inanması ve onlara bağlanması, bazı görüşlere göre obsesyon bozukluğu rahatsızlığının belirtisidir. Obsesyon, saplantı veya takıntı anlamına gelmektedir. İnsanın aniden aklına gelen, elinde olmadan düşündüğü ve kişiye rahatsızlık veren düşünceler obsesyon bozukluğuna neden olabilir, ancak bu rahatsızlık, totemlere ileri derecede inanan kişiler için geçerlidir.

Totem En Çok Hangi Durumlarda Yapılır?

Ülkemizde bilhassa sınavlarda, maçlar sırasında veya nazara karşı farklı totemler yapılmaktadır. Örneğin; sınava giren öğrenciler, kendilerine şans getirdiklerine inandıkları ve sevdikleri bir kıyafeti giyerek totem yaparlar. Fanatik bir taraftar, maçı seyretmenin uğursuzluk getirdiğine inanarak, maçın ikinci yarısını izlemez ve böylece maçın kazanılacağını düşünür. Ayrıca bazı hareket ve sözlerin şanssızlık ya da uğursuzluk getirdiğine inanılır ve bunlar yapılmaz. Örnekleri çoğaltmak gerekirse; kara kedi görmenin ya da önünden geçmenin uğursuzluk getireceğine inanılır, bazı yerlerde ceviz ağacının altına oturulmaz. Uğursuz olduğuna inanılan bu tür davranışlar yapılmaz ise, hayatta hiçbir sorunun olmayacağı düşünülür, fakat kimse korku ve endişelerinin üzerine gitmeye cesaret edemez.

Eski dönemlerde totem heykellerine inanılarak, insanların onlardan türediği düşünülmüştür. Bu çok farklı bir durum olduğu için totem yapmakla bir ilgisi bulunmamaktadır. Anlık olarak yaşanan totem yapma olayı, aslında sadece bir inançtan ibarettir. Her ne olursa olsun, yapılan eylemlerin olumlu sonuç vermesi için inanılan değerlerin toteme bağlanması doğru değildir.