Vücutta salgılanan en önemli hormonların başında gelen kortizon, böbreküstü bezlerinde üretilir ve tıpta birçok hastalığın tedavisi için kullanılır. Kortizon tedavisi cilt yolu, damar yolu, ağız yolu ve eklemlere enjekte edilerek yapılabilir. Vücuttaki yağ ve karbonhidrat metabolizmasını düzenlemek amacıyla görev yapan kortizonun üretimi, kişinin vücut yapısına göre farklılıklar gösterebilir. Kortizon üretimi, zayıf yapıda olan insanlara nazaran kilolu olanlarda daha fazladır.
Vücudun salgıladığı kortizon miktarı, kan basıncına, zamana ve vücudun sıcaklığına göre değişiklik gösterebilir. Kortizon üretimi, özellikle sabah saatlerinde daha çok gerçekleşir ve fazla sinir-stres durumlarında 10 kat daha fazla salgılanabilir. İnsan hayatında doğumdan 3 hafta sonra başlayan kortizon üretimi ömür boyu devam eder. Şayet bazı faktörlerden dolayı kortizon üretimi gerçekleşmiyor ya da çok az üretiliyorsa, vücuda dışarıdan kortizon yüklenmesi şarttır.
Vücut için çok önemli etkileri olan kortizonun, sentetik şekilde bazı türevleri yapılmış ve bunlar ilaç olarak piyasaya sürülmüştür. Bu tür ilaçların faydalı olabileceği hastalıklar şunlardır;
- Hipofiz bezi yetersizliği
- Addison hastalığı
- Göz iltihapları
- Şiddetli bronşiyal astım
- Bazı alerjik durumlar
- Ateşli romatizma
- Gut hastalığı
- Kan kanseri
- Hemolitik anemi
- Pemfigus vulgaris (tehlikeli bir deri hastalığı)
- Egzama
- Septik şok
Kortizon ilaçları, yukarıda saydığımız hastalıkları tamamen tedavi edemezler. Kortizon tedavisine geçilmeden önce çok dikkatli olunmalı ve mevcut diğer ilaçlarında denenmesi gerekir. Kortizon ilaçları, devamlı kontrol ve dikkat gerektiren ilaçlardır, ayrıca bilgisiz ve gereksiz kullanımlar sonucu ölüme bile götürebilir. Tüm bu tehlikelere rağmen, kortizon ilaçları günümüzde en fazla kullanılan ilaçlar arasında bulunmaktadır. İlgili ilaçları kullanmadan önce, hastanın sıkı bir kontrolden geçirilmesi, gereken önlemlerin alınması, yardımcı ilaçların verilmesi ve doktor kontrolünde tutulması önemlidir.
Kortizon Tedavisinde Nelere Dikkat Edilmelidir?
Vücuda gereğinden fazla miktarda alınan kortizon, yüksek tansiyon ve kilo artışına neden olabilmektedir. Bundan dolayı, beslenme şeklinin uzman bir doktor tarafından hazırlanması gerekir. Kilo artışını engellemek için hayvansal yağlardan ve kalorili gıdalardan uzak durulmalı, kilo kontrolü için haşlanmış besinler tercih edilmelidir. Kortizon tedavisinin uygulandığı kişilerde, tuz tutulumu gerçekleşebileceği için tedavi süresince tuz tüketiminden uzak durulması gerekir. Vücutta potasyum eksikliğinin ortaya çıkması da kortizonun etkileri arasında yer alır. Bundan dolayı tedavi esnasında potasyum bakımından zengin olan gıdaların tüketilmesi önemlidir. Kortizon nedeniyle ortaya çıkabilecek aşırı kilonun önlenmesi için, tedavi sırasında özel diyetlerin yapılması gerekmektedir.
Hangi Hastalıklar İçin Kortizon Uygulanır?
- Romatizma hastalıkları
- Kan hastalıkları
- Kalp ve damar hastalıkları
- Tümörler
- Felç
- İdrar yolu hastalıkları
- Sıcak basması
- Böbrek hastalıkları
- Bağ dokusuyla ilgili gelişen hastalıklar
- Alerjik hastalıklar
- Bağışıklık sistemine bağlı hastalıklar.
Kortizon Tedavisinin Yan Etkileri Nelerdir?
Vücutta kalsiyum eksikliğine yol açabilen kortizon tedavisi, dışarıdan kalsiyum alınmasını gerektirebilir. Kortizon kullanımında kemik erimesinin ortaya çıkma ihtimali de vardır.
Özellikle sürekli kortizon tedavisi olan hastaların, D vitamini ve kalsiyum bakımından zengin gıdaları tüketmeleri gerekir. Kortizon tedavisinden sonra ortaya çıkabilecek diğer yan etkiler şunlardır;
- Tüylenme
- Adet bozuklukları
- Gelişim bozukluğu
- Göz sorunları
- Kaslarda güçsüzlük
- Tansiyon ve şeker artışı
- Psikolojik sorunlar
- Mide sorunları
- Depresyon (ilaç dozunun aşıldığı durumlarda)
Her ne kadar farklı hastalıkların tedavisinde başarıyla kullanılan bir yöntem olsa da, kortizon tedavisinde ilaç dozunun aşılması çok ciddi sonuçların ortaya çıkmasına neden olabilir.
Vücutta böbreküstü bezlerinde salgılanan bu hormon, vücudun sağlıklı bir şekilde görevlerini yerine getirmesi bakımından önemlidir. Yukarıda saydığımız yan etkilerin dışında kortizonun diğer komplikasyonları şu şekildedir;
- Bilinçsizce kullanılan kortizon, şeker ve yüksek tansiyona neden olabilecek cushing hastalığını tetikler. Bu hastalık sonucu tuz tutulumu artar, bağışıklık sistemi zayıflar ve yüksek tansiyon ortaya çıkar. Yağ oranının artmasına bağlı olarak, hasta aşırı derecede kilolu ve halsiz olabilir. Vücudu mikroplara karşı eğilimli olan hastanın kasları da daha güçsüz ve ince olur.
- Çocukluk ve gençlik dönemlerinde kullanılan kortizon, gelişme bozukluğuna sebep olabilir. Ayrıca vücudun bazı bölgelerinde şişlikler ve yağlanma meydana gelebilir. Kaslarda zayıflık, kan basıncında artma, kemik erimesi ve psikolojik sorunlar ortaya çıkabilir. Troid hastalıkları, ciltte tüylenme, erkekler için testislerde sorunlar ve kadınlarda adet bozuklukları görülebilir. Kortizonun uzun süre kullanılması, çocuklarda ve gençlerde gelişimin yavaşlamasına sebep olabilir.
- Kortizon tedavisi yapılan kişilerde, mantar ve bakteri nedeniyle ortaya çıkan enfeksiyonlara vücut daha çok yatkın olur.
- Vücutta tuz ve su tutulumuna neden olabilen kortizon, bilhassa böbrek, tansiyon ve kalp hastalarında çok ciddi yan etkilere yol açabilir.
- Böbreklerde tuz emilimini arttıran kortizon, tedavisi boyunca tuz tüketiminin en aza indirilmesini gerektirir.
- Uzun süre devam eden kortizon tedavilerinde, gözde katarakt oluşma riski fazladır. Ayrıca, uzun süre kullanılan kortizon burunda kuruluk, kabuklaşma ve kanamaya neden olabilir.
- Kortizonun dışarıdan alınması ile böbreküstü bezinin kortizon üretimi kesilir. Kortizon tedavisinin aniden bırakılması, böbreküstü bezlerinin üretimi kesmesinden dolayı kortizon eksikliğine neden olur ve bunun sonucu olarak addison krizi ortaya çıkar.
- Kortizon tedavisi aniden bırakılmamalıdır, çünkü tedavinin birden bırakılması vücutta bazı yan etkilerin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Kortizon oranı yavaş yavaş çoğaltılabildiği gibi, bu şekilde yavaş yavaş azaltılmalıdır. Kortizon, böbreküstü bezinde bağımlılık yapabilir ve uzun süre kullanılan kortizonun aniden kesilmesi sonucu hastanın şoka girme ihtimali yüksektir.
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin