Ahlak ve Ahlak Felsefesi (Etik) Nedir?

Ahlak; terbiye yoluyla ve İslam eğitimiyle kazanılan ve her insanda olması gereken güzel huyların bütünüdür. Örneğin; güler yüzlü olmak, merhametli olmak, affetmek, temiz olmak, tevazulu olmak, sabretmek, susmak ve doğru konuşmak, güzel ahlakın bazılarıdır. Allah’a karşı olan vazifeler, ahlaki vazifelerin ilkidir. Allah’ın sevgisini kalbe yerleştirmek, onun ismini hürmetle anmak ve ona isteyerek ibadet etmek, ahlaki vazifeler arasındadır.

Ruh ve beden terbiyesinin İslam’daki yeri çok önemlidir. İnsanın ahiret ve dünya işlerini doğru ve tam olarak yapması için, öncelikle sağlığına dikkat etmesi gerekir. Beslenmesine, temizliğine, uykusuna, dış görünümüne ve hastalandığında tedavisine dikkat etmelidir. Bunlar sadece doğruluklarından dolayı yapılan şeyler değil, aynı zamanda ahlaki görevlerdendir.

Ahlak, neyin yanlış veya neyin doğru sayıldığı (ya da sayılması gerektiği) ile ilgilenir. Ahlak terimi genellikle dini, seküler, kültürel ve felsefi topluluklar tarafından, sübjektif olarak insanların çeşitli davranışlarının doğru veya yanlış oluşunu belirleyen bir yargı veya inancı için kullanılır.

Ahlak Kavramı ve Ahlak Felsefesi (Etik)

Ahlak sözcüğü, “huy” kelimesinin çoğulu olarak huylar ve seciyeler anlamına gelmektedir. İngilizcede “morality” bu manada kullanılır ve ahlak bilimine etik (ethics) denir. Doğru ve yanlış olan şeyler hakkındaki bu tür inanç ve kavramlar, çoğu zaman bir grup veya kültür tarafında kanunlaştırılır ve genelleştirilir. Buna göre de, gruba veya kültüre ait üyelerin davranışları düzenlenmeye çalışılır. Böyle bir genelleştirmenin uygunluğu da “ahlak” olarak tanımlanabilir. Doğru olarak belirtilen uygulamaları kabullenmeyen veya davranışlarında göstermeyen kişiler, toplumsal olarak dejenere kavramıyla anlatılırken, uygulamayı kabul eden bireyler ahlaklı olarak tanımlanır.

Ahlak, iyi bir yaşam sürmenin temelini oluşturan inançlar bütünü olarak da anlatılabilir. İnsanlık tarihinin büyük bir bölümünde dinler, ideal bir hayata dair düzenleme ve görüşler getirmiştir. Bundan dolayı ahlak, genel olarak prensip ve emirlerle karıştırılmıştır. Seküler durum ve ortamlarda ahlak, yaşam tarzının tercih edilmesi gibi durumlarla ilgili olarak sunulabilir. Bu daha çok, kişisel anlamda iyi bir yaşam düşüncesini temsil eder. Dolayısıyla bireyler, yaşadıkları toplumda benzer görüşlere ve zihin yapısına sahip olan kişilerin değer ve inanç sistemlerine uygun bir yol seçerler.

Ahlak felsefesi ise, insan eylemlerini ve bunların dayandığı temel ilkeleri esas alan felsefe dalıdır. Ahlak felsefesi, kendi alanında hakim olan ilkeleri, kötü ve iyinin ne olduğunu, ahlaklı olmanın ne anlama geldiğini ele almaktadır. Ayrıca insanın, davranışlarında özgür olup olmadığı da sorgulanır. Ahlak felsefesinde hangi davranışların ahlaklı olabileceği incelenir ve bunlar için bazı ölçütler koyulur. Kısacası, ahlak hayatı üzerinde sistemli olarak soruşturma ve düşünmedir. Tüm bilgi dallarının kendine özgü terimleri ve kavramları mevcuttur. Ahlak felsefesinde de iyi, kötü, vicdan, özgürlük, ahlak yasası, erdem, ahlaki eylem ve ahlaki karar şeklinde belirlenen kavramlar bulunur.

İyi; iradenin, yapılmasına özgür bir biçimde karar verdiği, ahlak açısından uygun olan eylemlerdir.
Kötü; ahlak felsefesi ve ahlak yasası bakımından yapılması uygun görülmeyen eylemlerdir.
Erdem; iradenin cömertlik, bilgelik ve cesaret gibi iyiyi yapmaya yönelmesidir.
Özgürlük; iradenin kullanılması ve istenilen şeyin yapılabilmesi halidir.
Vicdan; iyi ve kötünün birbirinden ayrılabilmesi gücüdür. Diğer bir deyişle; kişinin, kendi eylem ve tutumlarını değerlendirme yetisidir.
Sorumluluk; Kişinin iradeli olarak ve bilerek yaptığı bir eylemin sonuçlarını kabul etmesidir.
Ahlaki karar; İnsanın, ahlak kurallarına kendi özgür iradesi ile uymasıdır. Bu, herhangi bir zorlama ile değil, kişinin kendi isteğiyle olmalıdır.
Ahlak yasası; Ahlak bakımından uyulması gereken kurallardır. İlgili kurallar bireyin ne yapması, ne yapmaması veya eylemlerinin nasıl olmasını gerektiğini gösterir.
Ahlaki eylem; Ahlak yasalarına uygun olarak ve iradeli bir şekilde eylemi yapmaktır.