İstemsiz bir süreç olarak tanımlanan esneme, ağzın açılarak derin nefes alınması ve akciğerlerin havayla doldurulması olayıdır. Kısa süreli esnemelerin dışında, birkaç saniyeyi geçen uzun süreli esnemelerde olabilir. Burun akıntısı, gözyaşı, sesli iç çekişler, gerinme ve gözlerde sulanma gibi durumlar esnemeye eşlik edebilir. Genel olarak uyuşukluk, uykunun gelmesi, bitkinlik, uykudan uyanma ve can sıkıntısı gibi durumlar nedeniyle esneme gerçekleşebilir. Esnemenin insanların düşündüğünden çok daha önemli olduğu bilim adamları tarafından ortaya çıkarılmıştır. Esnemenin neden olduğu ile ilgili bilgiler ise sınırlıdır, ancak konuyla ilgili çok sayıda araştırma da yapılmamıştır. Buna rağmen esnemenin hangi nedenlerden dolayı olduğuna yönelik bazı teoriler ortaya atılmıştır;
Fizyolojik teori: Vücut, karbondioksit birikimini indirgemek ya da daha çok oksijen almak için esnemeye ihtiyaç duyar. Fizyolojik nedenler ya da teoriler, niçin gruplar halinde esnediğimizin açıklanmasına yardımcı olur. Çünkü karbondioksit üretimi kalabalık ortamlarda daha çok yapılmaktadır. Bu durum, vücudun daha çok oksijene ihtiyaç duyması ve karbondioksit atmak istemesi anlamına gelir.
Evrimsel teori: Esneme olayının atalarımızdan kalma bir durum olduğuna dayanan teoridir. Bu teoriye göre, atalarımız düşmanlarını korkutmak ve dişlerini göstermek için esnemeyi kullanmışlardır.
Sıkıntı teorisi: Uykunuz geldiğinde veya yorgun olduğunuz zamanlarda esnemeye daha yatkın olmanıza rağmen, sıkıntı teorisi insanın sıkıldığı anlarda neden esnediğini tam olarak açıklayamamıştır.
Beyin soğutucu teorisi: Beyin işlevlerinin sağlıklı ve dengeli olarak yerine getirilmesi için, beynin belirli bir sıcaklık değerinde olması gerekir. Esneme anında ise, beynin fazla ısısı düşürülmektedir. Esneme gerçekleşirken beyindeki sıcak kan inhibe edilir ve yerine soğuk kan iletilir. Beyin, bu sayede daha açık ve net düşünülmesine yardımcı olur, bundan dolayı esneme bir uyaran olarak algılanır. Gallup teorisi adı da verilen bu teoriyi desteklemek için, stres altında olan sporcu ve paraşütçülerin neden esnedikleri, teoriyi ortaya atan Gallup tarafından bir deney ile açıklanmıştır. Yapılan deneyde sporcuların burun yoluyla nefes almaları istenmiş ve aynı anda başlarına belli bir sıcaklık uygulanmıştır. Bir süre sonra bu kişilerin daha fazla esnedikleri ortaya çıkmıştır. Deneyin tam tersi uygulandığında ise, başlarına soğuk uygulanan kişilerde esnemenin azaldığı tespit edilmiştir.
Esnemenin Nedenleri Nelerdir?
Yorgunluk ve sıkıntı, esnemenin en yaygın nedenleri olarak bilinmektedir. Uykusuzluk ve bazı ilaçların yan etkileri de esnemeye neden olabilir. Bunların dışında, esnemeye yol açan bazı faktörler de mevcuttur;
Uyku Bozuklukları: İnsan vücudunun doğal bir cevabı da, yorgunluk esnasında esnemektir. Ancak çok sık esneme oluyorsa, bunun nedeni uyku bozuklukları olabilir. Uykusuzluk (insomnia), narkolepsi ve uyku apnesi gibi uyku sorunları, esnemeye yol açabilir. Bu tür uyku sorunları huzurlu ve derin bir uyku çekmeyi de engeller. Bunun sonucu olarak, kişi sabahları yorgun uyanır ve gün boyunca devam eden yorgunluk hali ortaya çıkar.
Kalp Ritmi Anomalileri: Şayet beyne kan ve oksijen taşınması durursa ya da yetersiz olursa, bayılma nöbetleri (senkop) yaşanır. Senkop geçici bir durumdur ve genel olarak uzun süre ayakta durulduğu zaman, çok yorgunken ya da stres altındayken ortaya çıkar. Buna rağmen, kalp sorunlarının belirtisi olarak da bayılma nöbetleri yaşanabilir. Kalp ritminde düzensizlik, düşük veya yüksek tansiyon gibi etmenler beyindeki kan akışına olumsuz etki eder. Şayet aşırı esneme durumu varsa ve bayılma, baş dönmesi gibi haller yaşanıyorsa, vakit geçirmeden doktora başvurmak gerekir.
Aort Diseksiyonu: Bu durum, kanı taşıyan ve kalpten gelen arterin aort içinde yırtılmasıdır. Aort diseksiyonunun nedeni koroner arter ve yüksek tansiyon olabildiği gibi, kalıtsal da olabilir. Şayet esnerken terleme, göğüs ağrısı, nefes almada zorluk ve düzensiz nabız gibi durumlar mevcutsa, felç ya da kalp krizi tehlikesi olabilir.
Bazı fizyolojik koşullar ve hastalıklar da aşırı esnemenin nedenleri arasındadır;
- Kardiovasküler hastalıklar (dolaşım sistemini etkileyen her türlü hastalık),
- Uyku ile uyanıklık döngüsünü bozan durumlar (sürekli yolculuk, vardiyalı çalışma vb.),
- Kronik venöz yetmezlik,
- Yan etkisi olan bazı ilaçlar,
- Elektrolit dengesizliği,
- Düşük tiroid hormonu üretimi (hipotiroidi),
- Düşük tiroid üretimi ile gelişen hashimoto tiroiditi hastalığı,
- Nöbet (öncesinde veya sonrasında oluşabilir),
- Omurilik ve beyni etkileyen, denge sorunları, halsizlik, koordinasyon gibi sorunlara yol açan çoklu skleroz hastalığı.
Bazı psikolojik ve duygusal faktörler de esnemeye neden olabilir;
- Depresyon,
- Sıkıntı,
- Stres.
Aşırı esneme hali, bazı durumlarda çok ciddi sağlık sorunları nedeniyle ortaya çıkabilir. Aşırı esnemeye neden olabilen bu ciddi sorunlar şu şekildedir;
- Nöbetler,
- İnme,
- Amfizem, kronik bronşit ve KOAH gibi hastalıklar da dahil olmak üzere, kronik obstrüktif akciğer rahatsızlığının şiddetlenmesi.
Esnemeye Neden Olan Diğer Faktörler
Esneme veya aşırı esnemeye neden olabilen diğer unsurlar şu şekildedir;
- Uykusuzluk,
- Depresyon, anksiyete ve alerjinin tedavisi için kullanılan bazı ilaçlar,
- Günlük alışkanlıkların değiştirilmesi,
- Çalışma saatlerinin değiştirilmesi (vardiya vb.)
- Epilepsi (nadir olarak)
- Vücut ısındaki ani değişiklikler (nadir olarak)
- Felç ya da beyinde meydana gelen tümörler
- Karaciğer yetmezliği
Aşırı esneme, çok ciddi hastalıklarının oluşmasına neden olabilmekte ve bu tür hastalıklara bağlı olarak gelişebilmektedir. Bu anlamda, aşırı esnemenin yol açabileceği sağlık sorunları ile sosyal sorunlar şu şekilde sıralanabilir;
- Okul ya da iş hayatında artan devamsızlık,
- Normal aktivitelerde yetersizlik,
- Günlük sorunlulukları veya işleri yapmakta güçlük çekme,
- Depresyon ya da içe kapanıklık,
- Yaşam kalitesinde azalma,
Aşırı Esneme Tanısı ve Testler
Aşırı esnemenin nedeni tespit edilmeye çalışılırken, doktor öncelikle hastanın uyku alışkanlığının ne derecede olduğunu bilmek ister. Daha sonra kendi tespitleri ve hastanın şikayetleri doğrultusunda bir takım testlerin yapılması gerekebilir. Bu testler şu şekildedir;
Elektroensefalografi: Bu testte bir monitör kullanılır ve bu monitörün yardımıyla hastanın beyin fonksiyonları gözlemlenir. Bu teknik aynı zamanda uyku bozuklukları, beyin tümörleri ve beyinle ilgili olan diğer tüm hastalıkların teşhis edilmesi amacıyla da kullanılmaktadır.
EMAR ya da MRI: Bedensel yapıların değerlendirilmesi ve görselleştirilmesi amacıyla kullanılır. Tümör, felç, beyin sorunları ve anevrizmalar gibi omurilik problemlerinin teşhisinde EMAR kullanılır, ayrıca kalp fonksiyonlarının gözlemlenmesi amacıyla da kullanılabilir. Bu sayede, esnemenin altında beyinle veya kalple ilgili herhangi bir sorunun olup olmadığı teşhis edilir.
Aşırı Esnemenin Tedavisi Nedir?
Şayet aşırı esnemenin nedeni SSRIs türü ilaçlar ise, bu ilaçların doktor tarafından dozu azaltılarak tedaviye yardımcı olunabilir. Yapılan araştırmalar sonucunda bu tür ilaçların dozu düşürülmüş ve esnemede azalma saptanmıştır. Diğer taraftan aşırı esnemenin sebebi uyku problemleri ise, daha iyi bir uyku sağlamak amacıyla bazı yöntemler ya da uyku sorunlarını gideren ilaçlar önerilebilir. Mesela; uyku apnesi olan bir hasta için devamlı olarak CPAP yani pozitif havayolu basıncı sağlayan makineler kullanılabilir. Böylece hastanın uyuma sırasında solunum yollarının açık kalması sağlanır. Bu tedavi yöntemlerinin dışında kalp sorunları, epilepsi, tümörler, inme, karaciğer yetmezliği ya da felç gibi sorunlar aşırı esnemeye neden oluyorsa, bu hastalıklara bağlı olarak tedavi yöntemlerinin uygulanması gerekmektedir. Doktora danışmadan ya da doktor kontrolü altında olmadan, kulaktan dolma bilgilerin uygulanması kesinlikle önerilmez.
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin